ဘုရားအမည်	သဗ္ဗညုဘုရားကြီး
တိုင်းဒေသကြီး/ပြည်နယ်	မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး
Website Address	ဘုရားသမိုင်းများကြည့်ရန်
တည်နေရာ	သဗ္ဗညုဘုရားကြီးသည် မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး၊ ညောင်ဦးခရိုင်၊ ပုဂံမြို့ဟောင်း အတွင်း ညောင်ဦး- ချောက်ကားလမ်းမကြီး၏ တောင်ဘက်ခြမ်းတွင် ရှိပါသည်။
သမိုင်းကြောင်းရာ
သဗ္ဗညုဘုရားကြီးကို အလောင်းစည်သူမင်းကြီးသည် သက္ကရာဇ်(၅၀၆) ခုနှစ်၊ ခရစ်နှစ်(၁၁၄၄) ခုနှစ်တွင် အုတ်မြစ်ချ စတင်တည်ထား၍ ခရစ်နှစ်(၁၁၅၅)ခုနှစ်တွင် တည်ထားမှု ပြီးစီးခဲ့ပါသည်။ “ထု-ဓမ္မရံ၊ ဉာဏ်- သဗ္ဗညု၊ အနု- အာနန္ဒာ” စာချိုးရှိသည်။ ပုဂံ ဘုရားများ၌ သဗ္ဗညုဂူတော်ကြီးသည် ဉာဏ်တော် အမြင့်(၂၀၁)ပေ၊ (၆၄)မီတာရှိ၍ ဉာဏ်တော်အမြင့်ဆုံးဂူတော်ကြီးဖြစ်သဖြင့် အခြားဘုရားပုထိုးများကြားတွင် ထီးထီးမားမား ကြီး တည်ရှိနေပါသည်။ ဘုရားကြီးကို အရှေ့ဘက်မျက်နှာလှည့် အရပ်လေးမျက်နှာမှ ဝင်ထွက် သွားလာနိုင်ရန် အဓိကမုခ်ကြီးလေးမုခ် အပြင်မုခ်ပေါက်ငယ်များစွာ၊ စေတီရံများစွာနှင့် ဖွဲ့စည်းတည်ထားခဲ့ပါသည်။ သဗ္ဗညုဂူတော်ကြီးကို ဝိသာခါကျောင်းအမကြီး ဆောက်လုပ် လှူဒါန်းခဲ့သည့် “ပုဗ္ဗာရုံကျောင်းတော်ကြီး”၏ ပုံစံတူ တည်ထားခဲ့ပါသည်။ စေတီတော်ကို ဘုရားဝတ်ပြုရန် သက်သက်မဟုတ်ဘဲ သံဃာတော်များ သီတင်းသုံးရန်၊ ပိဋကတ်တော်များ ထားရန်နှင့် သံဃာတော်များ စာဝါလေ့လာရန် ပိဋကတ်တိုက်အဖြစ် အသုံးပြုရန် တည်ထား ခဲ့ပါသည်။ “သဗ္ဗညု”ဟူသည် အလုံးစုံကို သိမြင်တော်မူသည့် ဉာဏ်တော်ဟု အနက် ရပါသည်။ သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်ကို ပုဂံခေတ်က “သိစပ်မြင်နှံ့”ဟု မြန်မာမှုပြုကြသည်။ ဗုဒ္ဓ ကိုယ်စား ဆည်းကပ်ကိုးကွယ်သမှုပြုရာ ဥဒ္ဒိဿစေတီတော်အား ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ သက်တော် ထင်ရှားရှိသည့်အလား ခံစားမှုအာရုံစိတ်ဖြင့် ဖူးမြော်ပူဇော်နိုင်ရန် အလို့ငှာ သဗ္ဗညုဘုရားဟု ဘွဲ့အမည်ပေးခဲ့ပါသည်။ "သဗ္ဗညု"ဟူသောဘွဲ့မည်မှာ ဗုဒ္ဓ၏ သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်ကို ကိုယ်စားပြုလျှက် ဘုရားဘွဲ့မည်အဖြစ် အလေးအမြတ်ထားပြီး ခေါ်ဆိုခဲ့ကြခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ၃။ ပုဂံမြို့သမိုင်း ပုဂံမြို့တော်ကို နေရာလေးနေရာ ရွှေ့ပြောင်းနန်းစိုက်ခဲ့ပြီး မင်းဆက်ပေါင်း (၅၅) ပါး စိုးစံခဲ့ကြောင်း ရာဇဝင်ကျမ်းများနှင့် ကျန်းစစ်သားမင်းနန်းတည် မွန်ကျောက်စာတို့အရ သိရှိ ရပါသည်။ • ပထမမြို့ဟောင်းကို သမုဒ္ဒရာဇ်မင်းက ခရစ်နှစ် (၁၀၈)ခုနှစ်တွင် တုရင် တောင်အရှေ့ဘက် ယုန်လွှတ်ကျွန်း အရပ်၌လည်းကောင်း၊ • ဒုတိယမြို့ဟောင်း (သီရိပစ္စယာမြို့ဟောင်း)ကို ပုဂံမင်းဆက် (၇)ဆက်မြောက် မင်းက ကျောက်စကားအရပ်၌လည်းကောင်း၊ • တတိယမြို့ဟောင်း (တမ္ပဝတီမြို့ဟောင်း)ကို ပုဂံမင်းဆက် (၁၂)ဆက်မြောက် မင်း သိုက်တိုင်မင်းက အနောက်ဖွားစောရွာ၏ တောင်ဘက်၌လည်းကောင်း၊ • စတုတ္ထမြို့ဟောင်းကို ပုဂံမင်းဆက် (၃၄)ဆက်မြောက်မင်း ပျဉ်ပျားမင်းက နဂါးဗိုလ် အရပ် (ယခု ပုဂံမြို့ဟောင်း)၌လည်းကောင်း ပြောင်းရွှေ့ တည်ထောင် ခဲ့ကြပါသည်။ ကျန်စစ်သားမင်းကြီးမှတ်တမ်းတင်ခဲ့သော ကျောက်စာတိုင်များ၏ ဖော်ပြချက်အရ ပုဂံနန်းတော်ကြီးကို သက္ကရာဇ် (၄၆၄)ခုနှစ်တွင် တည်ဆောက်ခဲ့သော ကြီးကျယ်ခမ်းနား သည့် သစ်သားအဆောက်အအုံဖြစ်ခဲ့ကြောင်း၊ ရွှေဂူကြီးဘုရားမြောက်ဘက် နေရာအပါအဝင် မြောက်ဘက်ကားလမ်းကျော်သည့် နေရာများနှင့် သရပါတံခါးရှိရာ အနောက်တည့်တည့် ပုဂံမြို့အတွင်း အလယ်နေရာတွင် ပုဂံနန်းတော် အဆောက်အအုံရှိနိုင်ပါသည်။ ပုဂံမြို့အတွင်း ရွှေဂူကြီးဘုရားမြောက်ဘက်ရှိ (အောင်မြေကုန်း) နေရာကို ပုဂံနန်းတော်ရာဟု သတ်မှတ်၍ ရှေးဟောင်းသုတေသနနှင့်အမျိုး သားပြတိုက်ဦးစီးဌာနမှ ၁၉၉၀ ခုနှစ်မှ ၁၉၉၇ခုနှစ်၊ ၂၀၀၃ ခုနှစ်၊ ၂၀၁၂ခုနှစ်တို့တွင် တူးဖော်သုတေသနပြုခဲ့ပါသည်။